CHP’nin “Kahramanmaraş Sarsıntılarının Türkiye İktisadına Mümkün Maliyeti, Yansımaları ve Atılması Gereken Adımlar” başlıklı raporuna nazaran, 6 Şubat’ta Kahramanmaraş’ta meydana gelen, Hatay, Gaziantep, Adıyaman, Kilis, Şanlıurfa, Malatya üzere pek çok iki etkileyen sarsıntıların maliyeti 126,3 milyar dolar oldu.
Rapora nazaran, sarsıntılar nedeniyle oluşan bina kayıp ve hasarı 44,2 milyar doları buldu. Buna kaybedilen mesken eşyaları nedeniyle oluşan 6,6 milyar dolarlık ziyan ile kaybedilen araç ve arabalar nedeniyle oluşan 1,5 milyar dolarlık kayıplar da eklenince vatandaşın gördüğü direkt ziyan 52 milyar doları aştı.
Raporda yer alan bilgilere nazaran zelzele nedeniyle altyapı, tarım, sanayi ve hizmet dalları kaynaklı fiziki hasar 24,3 milyar dolara; üretim faaliyetlerinin azalması sonucu oluşacak katma paha kaybı 13,3 milyar dolara ulaştı. Yıkım, hafriyat, konteyner, iaşe ve idame harcamaları 18,9 milyar dolar; Türkiye’nin beşeri sermaye kaybı ise 17,6 milyar dolar olarak hesaplandı.
Tüm bu sayılar hesaplandığında zelzelenin Türkiye’ye toplam faturası 126,3 milyar dolara çıktı.
BÜYÜME YAVAŞLAYACAK, GELİRDEKİ ARTIŞ SINIRLANACAK
CHP Genel Lider Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak’ın uyumunda hazırlanan raporda, sarsıntının verdiği mevcut zararın yanında, önümüzdeki devirde iktisada vereceği ziyan da hesaplandı. Buna nazaran zelzele, bölgedeki fabrika, üretim tesisi üzere yapıları söz eden “sermaye stokunun” beşte birini (yüzde 18,7’sini) yerle bir etti. Bu kayıp, Türkiye’nin sahip olduğu toplam sermaye stokunun yüzde 2,6’sına tekabül ediyor.
Rapora nazaran, eprem nedeniyle 2023’te Türkiye’nin büyümesinin 1,4 puan etkileneceği belirtirken yılın ikinci yarısında artan inşa faaliyetleriyle büyümedeki kayıp ise 1 puan olacak.
Ayrıca sarsıntının hane halklarının gelirlerinde uzun vadeli kayba neden olacağı belirtildi. Yapılan simülasyona nazaran, 2022 yılında doğan bir birey, 10 yaşına geldiğinde elde edebileceği gelirin yüzde 2,5’ini, 20 yaşına geldiğinde yüzde 5’ini, 50 yaşına geldiğinde yüzde 12’sini ve 80 yaşına geldiğinde yaklaşık yüzde 18,5’ini kaybedecek.
KILIÇDAROĞLU: ZİHNİYET DEĞİŞİMİNE GEREKSİNİM VAR
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu rapora yazdığı önsözde, “Türkiye’miz elbette büyük bir ülkedir. Yaşanan maddi kayıpları telafi edecek güçtedir. Lakin bu topraklarda emsal acıları bir daha yaşamamak için büyük bir zihniyet değişimine muhtaçlık vardır. Bu doğrultuda ülkemizde demokrasiye, bilime, kurallara, liyakate, ortak akla ve iş birliğine dayalı yeni bir devri başlatmak zorundayız” değerlendirmesinde bulundu.
Raporda, Türkiye’de mevcut mevzuatın esasen pek çok açından kâfi olduğu, asıl sorunun mevzuatın uygulanmamasından kaynaklandığı belirtildi. Arka arda çıkarılan imar aflarıyla, mevzuatın gerisinden dolaşılmasının yaşanan kayıpların değerli bir nedeni olduğu belirtilerek, “Bu sebeple sarsıntıda konut ve işyerlerini kaybeden vatandaşlarımızın, maddi ziyanlarını tazmin misyonu, bu sürece göz yuman devlete düşmektedir” değerlendirmesinde bulunuldu.
ÖNERİLER
CHP’nin raporunda zelzele bölgesindeki vatandaşları rahatlatmak için derhal yapılması gerekenler 13 unsurluk bir teklif seti olarak sunuldu. Depremzedelerin banka borçlarının silinmesi, yapılacak konutların hak sahiplerine parasız verilmesi, iş dünyasına, esnafa ve çiftçilere özel dayanaklar üzere pek çok unsur yer aldı.
Bunun yanında bölgede orta ve uzun vadede yapılması gerekenler de 16 husus halinde listelendi.. Kentlerin yine ayağa kaldırılmasında sarsıntı bölgesinde yaşayan vatandaşlarımızdan yararlanılması, iş başında eğitim modelleriyle depremzedelerin seferber edilmesi, vatandaşlar ve iş yerleri barınma tahlilleri, inşaat girdilerini üreten endüstrilerin bölgeye yatırım yapması için alınacak tedbirler bu kısımda yer aldı.
