Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde, ülke genelinde bina dayanıklılık testi müracaatları artarken, uzmanlar, yalnızca oturduğunuz binanın sağlamlığının değil, konutunuzun yer aldığı sokağın fiziki durumunun da sarsıntı anında ve sonrasındaki hayati ehemmiyetine dikkat çekiyor.
Deprem bölgesinde bitişik nizamda inşa edilen binaların yıkılmasıyla sokak ve caddelerin enkaz yığınıyla dolduğunu, bu nedenle kurtarma takımlarının depremzedelere ulaşmakta zahmet çektiğini ve vakit kaybettiğini söyleyen Bursa Uludağ Üniversitesi Rektör Yardımcısı, İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Adem Doğangün, 6 Şubat zelzeleleri sonrası Malatya, Adana ve Hatay’da incelemelerde bulunduğunu belirtti.
‘BİRKAÇ HAFTA GİRİLEMEYEN YERLER OLDU’
Özellikle Hatay’daki kent planlamasına dikkat çeken Prof. Dr. Doğangün, şöyle konuştu:
*Sadece biz olağan binaları düşünüyoruz lakin orada çok bariz bir halde ortaya çıktı. Arabayı sokamıyoruz. Yani sarsıntı esnasında buraya ambulans nasıl girecek?
*İtfaiye nasıl girecek? Yani bu yollar bize çok dar. Bu da inanılmaz bir dezavantaj oluşturuyor sarsıntıdan sonra zira müdahale edemiyorsunuz.
*Bitişik nizam, yollar küçük. Sizin oraya girme bahtınız yok yani. O denli yazgısına teslim etmiş olacaksınız. Yani burada da ben birkaç hafta girilemeyen yerler oldu, diye biliyorum.
*Artık hepimiz yalnızca burada hatalı alışılmış mühendistir, müteahhittir demekten fazla hepimizde biraz kabahat var.
*Bu kentlerimizi planlarken, eskiler ne hoş söylemişler, ‘Komşunun güneşini kesmeyeceksin.’ Artık güneşini kesmesini bırak, zirvesine biniyoruz. Her şeyini kesiyoruz. Ondan sonra da kentleşme olmuyor.
‘KAMU BİNALARINDAN BAŞLAYARAK, VATANDAŞA ÖRNEK OLMALIYIZ’
Şehirlerin yine yıkılıp yapılmasının mümkün olmadığına dikkat çeken Prof. Dr. Doğangün, bina dayanıklılığı ve kent planlamasına kamu binalarından başlanıp, vatandaşa örnek olunması gerektiğini belirterek, şunları söyledi:
*Bir kenti yine yapmak mümkün değil şu anda ancak en azından başlamak lazım. Bizim avantajımız oradaki kamu binalarımız yeterliydi.
*Ve bu o kadar kıymetli ki; biz de kendimiz bir okul binasında kaldık gittiğimiz vakit.
*Belediye binası, okul binası, itfaiye binası, kaymakamlıklar yahut spor salonları üzere halkın gidebileceği, toplanabileceği, işini halledebileceği binaların, en azından bunların süratli bir biçimde değerlendirilip yıkılması gerekiyor.
*Yıkılmak ya da yerelse bu güçlendirme yahut yıkımda da hani ne durumda yapabiliriz, dediğim vakit kamu binalarında genelde tamir güçlendirme maliyeti, yine imal maliyetinin yüzde 50’sine yaklaştıysa yıkım tarafında bir karara gidiyor.
*Ama çok mahallî bir hasar varsa o vakit güçlendiriyorsunuz. Beton dayanımı doğal uygunsa, beton dayanımı berbatsa o vakit yıkıma hakikat gitmek daha düzgün.
*Özellikle bu binaları, değerli binalarımız, hastane binalarımızı ve öbür binalarımızı değerlendirip ya güçlendirip ya da yıkmak en azından bunları hazır hale getirmek lazım. Zira vatandaş konutunu yapmış.
*Keşke imkanımız olsa da yeni bir yerleşim yerine bütün binaları yapsak, vatandaşlarımıza desek ki ‘Buyurun, gelin oturun. Biz burayı yine planlayalım’. Lakin o çok büyük bir bütçe. Evvel kamu binalarından başlamak lazım. Zira biz başlayalım ki vatandaşa da örnek olalım.
‘ALINACAK TEDBİRLERLE, YUMUŞAK TABANDA DE BİNA YAPILABİLİR’
Depremlerin akabinde taban seçiminin ehemmiyetinin de bir defa daha ortaya çıktığını vurgulayan Prof. Dr. Doğangün, “2023 Şubat’ında meydana gelen sarsıntılarda de yumuşak yerlere yapılan binaların, bölgenin, daha fazla hasar gördüğü halinde bir durumla karşılaşıldı. Zirvelerdeki yapıların daha az hasar gördüğü ortaya çıktı” dedi.
Yumuşak tabanda de yapılaşmanın olabileceğini, bunun bazen de avantaj olduğunu söyleyen Prof. Dr. Doğangün, bu tabanlardaki binaların inşası sırasında dikkat edilecek ayrıntılarla, yıkımın önüne geçilebileceğini belirtti.
Alınacak tedbirleri sıralayan Prof. Dr. Doğangün, şu sözleri kullandı:
*Bu da bir olumsuzluk alışılmış lakin ona uygun yapmak lazım. Yumuşak tabanda de yapılabilir ancak yer güzelleştirmesi yapılabilir, bodrum katınızı ona nazaran yapacaksınız.
*Daha fazla bodrum yapacaksınız üzere tedbirleri var. Tedbir almazsanız alışılmış her ikisinde de hasar olabiliyor. Aslında kimi avantajları da olabiliyor sıvılaşma dediğimiz olayda da.
*Eğer kumluysa, boşluk suyu basıncı, su zelzele esnasında basarak kumların dışarı çıkmasına neden oluyor lakin binaların kendileri çok fazla hasar görmüyor.
*Genelde devrilme biçiminde oluyor. Şayet çok dikdörtgen halde yapmışsanız, taban alanı geniş değilse, devrilme formunda hasar oluyor. Yoksa kolon kirişlerinde çok fazla hasar olmayabiliyor.
*Bir ölçü sönümleyici üzere de suyun üzerindeki bina üzere de davranıyor. Lakin alışılmış çok ağır binaysa bu sefer, gördük işte İskenderun’da tabana 40-50 santimetre oturan binaları.
*Ama şayet taban genişse çok fazla hasar olmuyor, beşerler rahatlıkla can kaybı olmadan çıkabiliyor. Bu türlü de bir avantajı da var. (DHA)