DEÜ DAUM Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof Dr Hasan Sözbilir Kahramanmaraş merkezli Mutlukent Escort 11 ili etkileyen zelzeleye hazırlıklı olamamanın hasebiyle çok can ve mal kaybının sebebinin afet bölgesindeki birçok fayın araştırılmamasına bağladı
Dünyanın en büyük sarsıntılarından birine neden olan çok segmentli kırılmanın öngörülemeyişinin Tuzla Escort sebebini açıklayan Prof Dr Hasan Sözbilir Bilindiği üzere 6 Şubat saat 04 17 de Amanos Fayı Pazarcık Fayı Erkenek Fayı ve Narlı Fayı 1 dakika içinde kırılarak 7 7 büyüklüğünde Gebze Escort Pazarcık merkezli can ve mal kaybına yol açan çok segmentli büyük bir zelzele üretti
Yaklaşık 9 saat sonra Sürgü Fayı boyunca gerçekleşen güç transferi ve tetiklenme sonucunda Çardak ve Doğanşehir Aydınlı Escort fayları birlikte çalışarak 7 6 büyüklüğündeki Elbistan merkezli zelzelesi ürettiler Bu sarsıntılardan sonra kırılan fayların uçlarında gerilim birikmeye başladığı tespit edildi Bu gerilime Antakya Fayı dayanamadı ve 15 inci günde tetiklenerek kırılmış oldu sözlerini kullandı
8 FAYIN YALNIZCA 2 SİNDE BİLİMSEL MANADA ÇALIŞILMIŞTI
Prof Dr Sözbilir 3 ana şok sonrasında 15 bini aşan artçı sarsıntı aktivitesinin sürdüğünü belirterek Enerji transferi ve gerilim birikimi Göksun güneyindeki Savrun Fayı Doğanşehir kuzeyindeki Malatya Ovacık Fayı ve Pütürge kuzeyindeki Palu Bingöl Fayı ile Antakya doğusundaki Ölüdeniz Fayı ve güneydeki Kıbrıs Yayı üzerinde birikmeye devam ediyor Bu güç transferine birinci karşılığı Savrun Fayı nın kuzey segmenti çok sayıda 4 5 büyüklüğünde sarsıntı üreterek tetiklendi
Peki 8 fayın 1 5 ay içinde birbirini tetikleyecek biçimde kırılacağını neden dünyadaki hiçbir bilim insanı öngöremedi Zira bu 8 fayın yalnızca 2 sinde bilimsel manada çalışılmıştı Biz jeologlar fayların gelecekte ne yapacağını anlayabilmek için günümüzden evvelki tarihi ve tarih öncesi periyotta ürettikleri zelzeleleri bulmaya çalışırız Paleosismoloji ismi verilen bu bilim kısmı sayesinde fayı keserek hendekler açar ve bu hendek duvarlarında eski zelzele izlerine ilişkin bilgileri bularak bunları tarihlendiririz
Böylece fayın sarsıntı üretme aralığını geçmişte ürettiği son sarsıntısı ve bu sarsıntıdan sonra geçen vakti bulabiliriz Fayın zelzele üretme aralığıyla son sarsıntıdan sonra geçen vakit ne kadar yakın ise fayın sarsıntı üretme vakti o kadar yaklaşmış demektir açıklamalarında bulundu
BU KADAR BÜYÜK BİR AFETE DAHA HAZIRLIKLI OLABİLİRDİK
Prof Dr Hasan Sözbilir 6 Şubat sarsıntılarına kadar bilim insanları yalnızca Amanos ve Pazarcık fayları üzerinde hendek açmış ve buradan çıkan sonuçlara nazaran bu segmentlerin ortalama 500 yılda bir kırıldığı son sarsıntılarını de 1513 yılında yaptığını saptamışlardır Yani yalnızca bu 2 fay segmentinin kırılacağı biliniyordu
İl Afet Risk Azaltma Planları da bu 2 fayın 7 4 büyüklüğünde 1 sarsıntı ürettiğinde Maraş vilayetinde oluşacak ziyanı azaltmaya yönelik tedbirler almış ve devletin ilgili kurumları buna nazaran afet idaresi kapsamındaki çalışmalarını tamamlayarak sarsıntı tatbikatını yapmıştı Lakin beklenenden çok daha büyük sarsıntı oldu Çok kısa bir vakit aralığında 2 fay yerine 8 fay kırıldı Öteki 6 fayın da kırılacağını evvelden bilebilirdik Bu 6 fay üzerinde paleosismoloji çalışması yapabilseydik bu zelzeleleri evvelden iddia edebilirdik ve buna nazaran de bu kadar büyük bir afete daha hazırlıklı olabilirdik dedi
FAY BİZDEN EVVEL DAVRANDI
Erkenek ve Sürgü Çardak faylarında paleosismolojik çalışmaların başlatıldığını belirten Prof Dr Hasan Sözbilir şu tabirleri kullandı
Geçen yaz Fırat Üniversitesi yürütücülüğünde Dokuz Eylül Üniversitesi Sivas Cumhuriyet Üniversitesi ve Çukurova Üniversitesi nden oluşan bilim insanları olarak Erkenek ve Sürgü Çardak faylarında paleosismolojik çalışmalar başlatmış ve belli sayıda hendekler açmıştık Yaş tahlillerimiz devam ediyordu
Depremden sonra yere gittiğimizde fayın hendeklerimizi kestiğini gördük Yani fay bizden evvel davranmıştı Artık tahlil sonuçları geldiğinde bu fayların da en azından 500 yıldır sarsıntı üretmediğini göreceğiz Tüm faylarımızı çalışabilmiş olsaydık 8 inin tıpkı vakit aralığında kırılacağını bilebilirdik Böylelikle afet idaresi için gereken her türlü hazırlığı sarsıntı gelmeden evvel yapabilirdik Hülasa Türkiye deki fayların sarsıntı üretme potansiyelleri paleosismolojik çalışmalarla belirlenebiliyor
Türkiye Paleosismoloji Araştırmaları Projesi nin tamamlanmasının değerini vurgulayan Prof Dr Hasan Sözbilir 2011 yılında yayınlanan Ulusal Sarsıntı Stratejisi ve Aksiyon planında Türkiye deki tüm canlı faylarda paleosismoloji çalışması yapılması öngörülmüş ve bu kapsamda Türkiye paleosismoloji çalışması başlatılmıştı Türkiye nin en büyük yerbilimleri projesi niteliğindeki bu projede geçen 10 yıllık müddet içinde üniversitelerin içinde olduğu BAP projeleri AFAD UDAP projeleri TÜBİTAK projeleri ve MTA projeleri sayesinde toplam 485 faydan 230 civarındaki fay üzerinde hendek açılabilmiştir
AFAD Sarsıntı ve Risk Azaltma Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamadan da anlaşıldığı üzere kalan 255 civarındaki fay segmentinin 3 yıllık bir mühlet içinde tamamlanması öngörülmektedir Bu çalışmalar tamamlandıkça Türkiye nin öbür hangi yerinde çok segmentli kırılmanın olabileceği evvelden bilinebilecektir Birebir vakitte fay yasasının uygulanabilirliğinin temelini oluşturacak olan Türkiye Paleosismoloji Araştırmaları Projesi nin tamamlanması can ve mal kaybının azaltılması açısından hayati derecede ehemmiyet taşımaktadır diye konuştu DHA